| Inleiding Veel bezoekers aan levende-geschiedenisevenementen zijn geïnteresseerd in de waarde van de getoonde uitrustingen. Het gaat er dan niet om wat ervoor betaald is op een re-enactors markt, maar wat een Viking of Fries of Saks betaald zou hebben voor de oorspronkelijke spullen, 1000 jaar geleden. Bezoekers lijken een bijzondere belangstelling te hebben voor de prijs van zwaarden. De prijs van de wapens is ook interessant uit het oogpunt van authenticiteit. Bij de wederopvoering van een veldslag of bij een wapendemonstratie draagt vaak het merendeel van de re-enactors een zwaard, maar klopt dat beeld wel met de vroegmiddeleeuwse realiteit? Was een zwaard niet voorbehouden aan de aller rijkste strijders? Als je zoekt op het Internet of in je plaatselijke bibliotheek, dan kun je boeiende antwoorden op deze vragen tegenkomen. Er is een web-artikel dat zegt dat er ooit een zwaard werd geruild voor 25 stuks vee, en een ander zwaard werd geruild voor het hele dorp Roath in Wales. [1] Een Duitse website berekent dat in de 8e eeuw een complete strijderuitrusting het equivalent van 30 koeien kostte. [2] Kortgeleden presenteerde een Nederlandse tentoonstellingscatalogus een lijst met Viking-wapens en andere zaken, met heel precieze prijzen in grammen zilver. [3] Bij al deze informatie ontbreken de bronnen dus het is onzeker of het wel betrouwbaar is, en of het gebruikt kan worden als referentie-materiaal voor re-enactors. Om deze leemte te vullen, heb ik zelf wat onderzoek gedaan. Ik heb teksten geïnventariseerd uit West-Europa in de vroege Middeleeuwen (ongeveer AD 500 - 1000): wetboeken, oorkondes, testamenten, sagen en kronieken. Veel teksten vertellen ons wat er betaald werd voor land en voor allerlei vee, en wat voor boetes werden opgelegd bij misdaden. Informatie over de waarde van wapens is helaas schaars in de vroege teksten. Slechts twaalf bronnen, vermeld in het overzicht hieronder, leverden bruikbare gegevens. [4] Mijn inventarisatie is tamelijk compleet, voor zover ik kan nagaan. Als ik toch iets heb gemist, laat het me dan alsjeblieft weten via kees.nieuwenhuijsen@tip.nl. Bronnenoverzicht De tabel hieronder geeft een overzicht van de twaalf primaire bronnen met informatie aangaande de waarde van wapens en wapenrustingen, of andere relevante gegevens. De lijst is chronologisch geordend. Kijk op de Primaire bronnen pagina voor een volledige beschrijving van elke bron.
Omrekening De bronnen noemen allerlei verschillende valuta. Om een vergelijking te kunnen maken, heb ik alle waarden omgerekend naar zilveren penningen. Gedurende het bewind van Karel de Grote, op het eind van de 8e eeuw, vond er een monetaire hervorming plaats. De oude rekeneenheid, de gouden solidus, werd vervangen door de nieuwe zilveren solidus. De oude gouden solidus was gelijk aan 36 zilveren penningen, en de nieuwe aan 12 zilveren penningen. [6]
Prijzen van wapens en wapenrusting De tabel hieronder geeft voor wapens en wapenrusting de originele prijzen zoals ze genoemd zijn in de bronnen en de omgerekende waarden. Zie de Primaire bronnen pagina voor aanvullende opmerkingen aangaande de prijzen en de omrekening.
Prijzen van paarden en runderen Als vergelijkingsmateriaal zijn hieronder de vroegmiddeleeuwse prijzen van paarden en runderen weergegeven.
Discussie De tabel met wapens en wapenrustingen toont een nogal wisselend patroon. Het is moeilijk om de verschillende bronnen met elkaar te vergelijken, omdat algemene prijsniveaus varieerden tussen plaatsen en in de tijd. Verder zijn er onzekerheden omtrent de soorten wapens (eenvoudig of versierd?) en de toegepaste omrekeningen. Het goedkoopste zwaard dat werd genoemd, uit Bretagne, kostte 'slechts' 60 zilveren penningen. Dat is nog steeds het equivalent van één tot drie koeien. Dus een zwaard was niet een wapen dat elke simpele boer zich zomaar kon veroorloven. De schede en versieringen konden de waarde van een zwaard aanzienlijk verhogen, zoals blijkt uit de Lex Ribuaria. Sommige zwaarden hadden een astronomische prijs, gelijk aan meer dan 200 koeien. Dat waren uiteraard uitzonderlijke voorwerpen. Uit de context waarin ze worden vermeld wordt duidelijk dat die zwaarden allemaal eigendom waren van keizers, koningen of andere edelen. Karel de Grote droeg zijn deftige zwaard met juwelen alleen bij speciale gelegenheden. Zulke zwaarden haalden de middeleeuwse krantenkoppen, maar ze moeten niet worden aangehaald als referentie voor de alledaagse zwaarden die eenvoudige re-enactors dragen tijdens een showtje in Archeon. Het schild en de lans uit de schenking van Baldric zouden eveneens ongebruikelijk kunnen zijn. Deze voorwerpen maakten deel uit van een donatie aan de Sint-Maarten kerk in Utrecht, en ze waren kennelijk speciaal genoeg om te worden opgetekend. Daarom vermoed ik dat het schild niet zomaar een houten plank was, maar dat er kunstzinnige decoraties of waardevolle metalen op aangebracht moeten zijn geweest. Een eenvoudige lans en schild, voor gebruik op het slagveld, zouden misschien minden dan 60 penningen kosten. De zwaardversierselen uit Noorwegen zien er goedkoop uit, maar het algemene prijspeil lijkt daar relatief laag te zijn, als we kijken naar de prijs van een koe. De waarde van deze versieringen was gelijk aan 16 koeien, wat nogal indrukwekkend is. Dit was wederom een koninklijke gift. Het is opmerkelijk dat de Laxdæla saga wel de waarde van de versieringen noemt, maar niet die van het zwaard zelf. Conclusies Vroegmiddeleeuwse wapens, en in het bijzonder zwaarden, waren duur. Waarschijnlijk kon niet iedereen zich een zwaard veroorloven. Echter, als je een paar koeien kon kopen of een paard, dan lag een zwaard ook wel binnen je bereik. Sommige zwaarden die in de bronnen worden genoemd waren extreem duur, maar dat wil niet zeggen dat alleen koningen en keizers een zwaard konden bezitten. Dankwoord Ik ben de leden van de Yahoo discussiegroepen Germanic-L en Authenti-Vike erkentelijk voor hun hulp bij enkele vertalingen. [1] Nash, www.geocities.com/welshforge/welshwar.htm. Het artikel geeft geen bronnen. De vermelding van het zwaard dat werd geruild tegen Roath is wellicht gebaseerd op een verhaal uit de latere Middeleeuwen. [2] Tempora Nostra, www.tempora-nostra.de/schwertkampf/logik_nf.shtml. De prijslijst lijkt gebaseerd te zijn op Lex Ribuaria. [3] Willemsen (2004). Een populair werkje met veel prachtige foto's maar zonder enige onderbouwing. Zie ook Kraus (2005). [4] Ik heb daarnaast diverse andere vroeg-middeleeuwse bronnen bestudeerd, maar die leverden geen relevante informatie op. Geïnventariseerd zijn: het Friese wetboek Lex Frisionum (Nieuwenhuijsen, 2003/2005); Lex Salica (MGH LL nat. Germ. 4.2); Leges Allamannorum (MGH LL nat. Germ. 5.1); de Nederlandse oorkondenboeken (zie www.keesn.nl/names/en8_refs.htm). Voor zover ik weet, zijn de drie testamenten die hier worden genoemd en the Laws of Ine, de enige vroeg-Angelsaksische documenten met waarden van wapens. Volgens William Short (2005), is de Laxdæla Saga de enige sage met de prijs van een zwaard. [5] In de eerste versie van deze website werd AD 630 - 750 als datering voor Lex Ribuaria gegeven. De wet is inderdaad in die jaren opgetekend maar de prijslijst van vee en wapens is pas later toegevoegd. Zie de pagina met details over de primaire bronnen. [6] Conversietabel gebaseerd op de studies van Henstra (1999) en Carlson (2005). |
|
|
Start Pagina |
© Dr. Kees C. Nieuwenhuijsen |
|
|